De Open Deur: Kunst centraal in de Oude Kerk Amsterdam

17 oktober 2019 • Bron: Erfgoedstem

Aan het begin van deze regeerperiode sprak het ministerie van OCW de ambitie uit om erfgoed toegankelijker te maken voor een breder publiek. De komende maanden wil de Erfgoedstem u met een aantal voorbeelden inspireren.

Er moesten dranghekken aan te pas komen om de concertgangers in goede banen te leiden. In het weekend van 11 en 12 mei kreeg de Oude Kerk Amsterdam 4.000 bezoekers over de vloer. Om te vieren dat het gerestaureerde Vater-Müllerorgel weer in gebruik werd genomen, was Philip Glass uitgenodigd om het instrument in te wijden. Het publiek kwam net zo massaal af op de jonge ‘sound artist’ en componist Nicolás Jaar, die dat weekend met een nieuwe compositie in première ging. De Oude Kerk trekt van oudsher voornamelijk toeristen, niet gek gezien haar ligging midden op de Wallen. Door de nieuwe programmering, waarin kunst centraal staat, vinden Nederlanders en Amsterdammers hun weg terug naar de Oude Kerk.

Jacqueline Grandjean, directeur van de Oude Kerk, is net geland in Londen. Daar spreekt zij kunstenaars die bezig zijn met een nieuw werk voor het oudste gebouw van Amsterdam. Onder haar leiding kreeg de Oude Kerk er in 2016 officieel een nieuwe functie bij: die van museum. Een museum met een eigen collectie, aangevuld met bruikleenobjecten en wisselende tentoonstellingen en installaties door nationaal en internationaal bekende èn onbekende kunstenaars.

“De betekenis van de Oude Kerk staat niet stil maar verandert voortdurend mee met de tijd en de mensen eromheen,” legt Jacqueline uit. Om die veranderingen zichtbaar te maken voor het publiek, nodigt ze kunstenaars uit om een eenmalig nieuw werk te maken. Dat werk vertelt telkens een ander verhaal over het kerkgebouw en haar omgeving, waardoor een nieuwe tijdelijke betekenislaag ontstaat. Grootse ontwerpen werden gerealiseerd, zoals het panorama-terras bovenop op het kerkdak dat in tien weken 30.000 bezoekers trok, waarvan een verrassend groot aantal Nederlanders. Maar ook het laten terugdraaien van de klok op het orgel is een van de kunstprojecten die vorm krijgt in de Oude Kerk. En dat alles geeft reuring onder de Amsterdammers. Jacqueline: “Mensen zijn nieuwsgierig naar welk perspectief er nu weer op de kerk is losgelaten.”

Met haar programmering weet de Oude Kerk ook een jongere generatie te verleiden. Jacqueline ziet een grote toename onder bezoekers tussen de 18 en 35 jaar. En zij blijven ook terugkomen. Een grote publiekstrekker onder deze groep was de populaire Nicolás Jaar (1990), die een nieuwe compositie maakte voor orgel en elektronica. In dat weekend in mei veranderde de kerk in een soort festivalterrein, met de bezoekers languit verspreid over de kerkvloer. Die zondag ging de eredienst van de protestantse Oudekerkgemeente overigens gewoon door, want ook dat is een van de betekenissen van de Oude Kerk. “Hoewel hier een heel ander publiek op af komt, sluit het een het ander niet uit,” benadrukt Jacqueline. “In de Oude Kerk gaat het echt samen.”

Het uitverkochte optreden van Jaar was het startsein voor de nieuwe concertreeks ‘Playing the Cathedral’, waarbij jonge musici worden uitgenodigd om een nieuwe compositie voor het zeventiende-eeuwse Vater-Müllerorgel te maken. Met een groot fundraisingdiner voor 900 gasten, opgeluisterd door live muziek van Glass en Jaar, werd geld opgehaald voor het muziekfonds dat de bespeling van het orgel ook in de toekomst mogelijk moet maken. Vermogende particulieren reserveerden een plaats aan tafel en bedrijven werd gevraagd een tafel te sponsoren voor mensen die dat niet konden betalen. Zo kon Jacqueline die avond ook bijzondere Amsterdammers, buurtbewoners en studenten uitnodigen. Met de opbrengsten van het benefietdiner kan de Oude Kerk het orgel de komende vijf jaar concertant laten klinken.

Dat de Oude Kerk juist het thuispubliek aan zich weet te binden, is ook een resultaat van het actief laten participeren door de buurt. Jacqueline: “We vinden dat de kerk betekenis moet houden voor de mensen eromheen. Als team van de Oude Kerk zetten we ons daarom in voor de mensen die zich herkennen in al die verschillende betekenissen van de kerk”. Als voorbeeld noemt ze het kunstproject waarbij kerkgangers, buurtbewoners en voorbijgangers de 118 kerkstoelen hielpen borduren. Eerst werden persoonlijke herinneringen en verhalen over de kerk in beeld gebracht. Elke stoel werd voorzien van zo’n persoonlijk beeld en een woord uit een door Anna Enquist geschreven prozatekst over de kerk. Samen vormen de stoelen telkens een nieuw gedicht. Betrokkenen bij de kerk konden een stoel adopteren, wat ook massaal gebeurde. Op hun verjaardag is de stoel versierd en mogen ze een taartje komen eten.

Wilt u ook een kijkje nemen in de Oude Kerk? Bekijk het actuele programma.